Μετοχίτης, Θεόδωρος

(Κωνσταντινούπολη 1270 – 1332). Πολιτικός, συγγραφέας, καθώς και ένας από τους βασικούς εκπροσώπους του βυζαντινού ουμανισμού. Γιος του διπλωμάτη και θεολόγου Γεωργίου M., ο Θεόδωρος παρουσίασε την κλίση του στα γράμματα, σε πολύ νεαρή ηλικία. Ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος B’ Παλαιολόγος αξιολόγησε θετικά τις δυνατότητές του, γι’ αυτό και τον προσέλαβε στη θέση του συμβούλου του. Η πολύπλευρη μόρφωσή του, καθώς και οι διπλωματικές του ικανότητες συνετέλεσαν στην ταχύτατη άνοδό του στην κλίμακα της διοικητικής ιεραρχίας, φθάνοντας μέχρι το ανώτατο αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη (1321). Στο μεταξύ είχε συνδεθεί συγγενικά με την αυτοκρατορική οικογένεια, μετά τον γάμο της κόρης του με τον ανιψιό του αυτοκράτορα, οπότε η πτώση του Ανδρόνικου B’ (1328) συμπαρέσυρε και τον Μ. Διήγε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ως μοναχός στη μονή της Χώρας, την οποία είχε οικοδομήσει, με προσωπικές του δαπάνες, ενώ επιμελήθηκε και τη διακόσμησή της με θαυμάσιες ψηφιδωτές παραστάσεις, που σήμερα αποτελούν εξαιρετικά δείγματα της βυζαντινής ζωγραφικής του 14ου αι. Εκτός από διάφορους λόγους (πανηγυρικούς και πολιτικούς), ποιήματα, επιστολές και παραφράσεις έργων του Αριστοτέλη, ο Μ. συνέγραψε φιλοσοφικές αστρονομικές και μαθηματικές πραγματείες (Υπομνηματισμοί και σημειώσεις γνωμικαί, Περί εκλείψεων ηλίου και σελήνης, Εισαγωγή εις την αστρονομίαν κ.ά.). Πνεύμα θετικό, φιλέρευνο, θρεμμένο με την αρχαία φιλοσοφία, ο Μ. μελέτησε στα έργα του, με σοβαρότητα και καίρια αντικειμενικότητα για την εποχή του, φιλοσοφικά προβλήματα (γνώση και πίστη, η έννοια των αριθμών, η εσώτερη δομή του κόσμου), ενώ προσέγγισε παράλληλα τις λύσεις που έδωσαν σε αυτά οι μεγάλοι φιλόσοφοι και αστρονόμοι του 17ου αιώνα.